Zeigarnik Etkisi: Tamamlanmamış Şeyler...

''Beynimiz Tamamlamadığımız Meseleleri ve Bitirmediğimiz İşleri Daha iyi Hatırlıyor''

Bu puzzle görselini gördüğünüzde ne hissettiniz? Zihniniz otomatik olarak tamamlamaya çalıştı mı bu parçaları ? veya rahatsız etti mi yarım kalmış bu puzzle sizi?

1920'lerde Berlin Üniversitesi'nde bir doktora öğrencisi olan Zeigarnik, deneysel psikoloji alanı ile ilgili çalışmalar yapan Litvanyalı Sovyet psikolog ve psikiyatristtir. Zeigarnik, Berlin Üniversitesi'nde doktora yaptığı yıllarda Profesör Kurt Kewin’in de aralarında olduğu psikolog arkadaşları ile Viyana'da beraber gittikleri bir restoranda sipariş alan garsonu izlerken, garsonun davranışlarından yola çıkarak bir takım varsayımlarda bulunmuştur.

Not: Olayda adı geçen Rus kadın; Zeigarnik Etkisini ortaya çıkaran Rus psikoloğun kendisidir: Bluma Zeigarnik.

...

Viyana'da bir kafeye Rus bir kadın girer (Bluma Zeigarnik)... Kadın kalabalık olan bu kafede bir yere oturur ve garsonu bekler. Bu sırada çok kalabalık olan bu kafede garsonlar çok hızlı bir şekilde ve birçok servisi eş zamanlı yetiştirecek şekilde koşturmaktadır. Kadının dikkatini bir şey çeker: Garsonların hiçbiri siparişleri herhangi bir kağıda, adisyona yazmıyordu. Fakat hiçbir müşteriden de şikayet gelmiyordu. Bu durumu şaşkın bir şekilde izleyen kadına gelir sıra ve garson siparişini almak üzere yanına gelir. Ve garson yine hiçbir yere not almaz siparişleri... Ama yine hiçbir sorun olmadan kadına siparişi ulaşır . Kadın yemeğini yer, hesabı öder ve kafeden çıkar.. Sonra şemsiyesini unuttuğunu fark edip geri döner... Garsonla göz göze gelir ve der ki:

''Ben şemsiyemi unutmuşum onu alacağım.'' Garson şaşkın gözlerle kadına bakar:

-''Siz ne zaman buraya gelmiştiniz? Hangi masada oturuyordunuz?'' der.

Az önce içerdeki yüzlerce kişinin siparişini hiçbir not almadan aklında tutan garson, biraz önce o restorandan çıkan kadının kim olduğuna dair hiçbir fikri yok.... Kadın şaşkın gözlerle bakar:

-''Ben iki dakika önce burdan çıktım, şurdaki masada oturuyorum.'' der ve kendi içinde bu konuyu düşünmeye başlar. Nasıl olur da az önce hiçbir not almadan yüzlerce kişinin siparişini aklında tutan, hiçbir hata yapmayan garson, iki dakika sonra kadının varlığını aklından silmiş olabilirdi?

Cevabı ''Zeigarnik Etkisi'' açıklıyor...

Tamamlamadığımız ve bitirmediğimiz meseleler, literatürde ''Zeigarnik Etkisi'' olarak anılan bu kavram; ilk kez Rus psikolog ve psikiyatrist Bluma Zeigarnik tarafından 1920'li yıllarda ortaya atılmış bir psikolojik terimdir. Bluma Zeigarnik tamamlanmamış işlerin insanlar üzerindeki etkisini incelemiş; tamamlanmamış işlerin, tamamlananlara oranla insan zihnini daha çok meşgul ettiği sonucuna varmıştır (Mann, 2010, s. 58).

İnsanlar bir işi yarım bıraktığında onu daha çok hatırlıyor! İnsanların bedeninde yaşadığı tansiyon aslında tamamlanmamış meselelerin, yarım kalmış meselelerin, kesintiye uğramış işlerin daha kolay ve daha net hatırlanmasına yol açıyor. Çünkü zihnimiz yarım kalanları tamamlanmaya programlanmış bir şekilde kurulu. Yarım kalmış yaşantılara, olaylara veya olasılıklara takılıyoruz ve bu şekilde o eylemin tamamlanmasına ya da sonuçlanmasına programlanıyoruz. Bu şekilde yarım bıraktığımız bir işi ya da eylemi bir şekilde tamamlamak için çaba gösteriyoruz. Tamamlamadıkça ise bu mesele zihnimizi sürekli meşgul etmeye devam ediyor.

Yani garsonlar siparişi tamamlamadığında, henüz hesabı alıp kendi içlerinde o meseleyi kapatmadıklarında aslında orda yarım kalmış bir mesele yaratıyor. Bu bitmemiş mesele garsonların kusursuz bir şekilde siparişleri hatırlamasına yol açıyor. Fakat hesap ödendiğinde, garsonun meselesi artık bitmiş oluyor. Ve iki dakika sonra gelse bile artık onu hatırlamıyor...

Bitirilmemiş her iş zihnimizi meşgul eder. Zamanında doğru bir şekilde kapatılmayan her şey yarım kalmış hissettirir ve zihni yorar. Tamamlanamamış aşkların unutulamaması, vedalaşmaların yaşanmadığı ilişki bitişleri zihnin sürekli orda takılıp kalması da Zeigarnik Etkisi ile açıklanabilir.

Aynı şekilde yarım kalan ilişkilere, yarım kalan konuşmalara, yarım kalan düşüncelere, cevapsız kalmış sorulara sürekli takılı kalmamız da, dönüp dolaşıp konuyla ilgili varsayımlarda bulunmamız, yaşanan ya da yaşanamayan her şeyi en ince ayrıntısına kadar hatırlamamız, bir sınavda öncelikle yapamadığımız soruları hatırlamamız da işte bu Zeigarnik etkisinden kaynaklanıyor. Yarım kalan bu şeyler zihnimize takılır ve baskı yapar. Tamamlanınca ise zihnimiz bu meşguliyetten kurtulur.

KAYNAK:

Mann, D. (2010). Gestalt therapy 100 key points & techniques. New York: Routledge.